Duela sei mende (eta urte bat), Navarreria, San Nikolas eta San Cernin burgoak batu eta gaur egungo Iruñea osatzeko baimena eman zien Carlos III.-ak. Ez da festarik falta izan gaur. Buruhandi eta erraldoiak izan dira karriketan, eta Udalbatza galaz jantzita ikusteko aukera izan dute iruindarrek.
Odol eta haragi erre usain nabarmena zuen Mexika edo Azteken hiriburuak. Urtean 15.000 bat lagun sakrifikatzen zituzten Jainkoak gurtzeko. Markel Elorza historia irakasleak azaldu digu nolakoa zen eta nola desagertu zen Tenochtitlan hiria
Arkikusen arabera, penintsulako iparraldeko erdialdean ezagutzen den hirugarren zirku erromatarra izango litzateke, Tarragona eta Kalahorrrakoen atzetik, eta jatorrizko trazadurari eutsiko liokeen bakarra, eraikin modernoek ezkutatzen ez dutelako.
Zientzielariek deskubritu dute duela 200.000 urteko gizakiek elkar zaintzen zutela. Down sindromedun ume bati lagundu zioten. Noiz hasi ziren gizakiak elkar zaintzen? Nola iritsi dira ondorio horretara? Nola zaintzen zuten elkar neandertalek? Maite Iris Garcia EHUko arkeologia ikerlariak.
Nafarroako Larunbe herriaren alboan, Arriaundi mendiko indusketan, harri bat topatu zuten 2022an. Harri hori zizelkatuta dago, latinezko hitzekin, eta hitz horien artean Larrahe hitza azaltzen da. Aranzadi elkarteko Juantxo Agirre Mauleonek aurkikuntzaren garrantziaz hitz egin digu.
Latinez idatzitako eta Valeria Vitellak sinatutako testu bat du aldareak. Erromatar garaian ere jainko indigena baskoiak gurtzen zituztela erakusten du piezak.
Emakume batek, Valeria Vitellak, Larrahe jainkosa baskoiari egindako eskaintza du aldareak, latinez idatzita. 2022an aurkitu zuten, Doneztebeko Erdi Aroko monasterioaren indusketa arkeologikoetan.
EHUko lantalde batek El Polvorín Karrantzako leizean aurkitutako giza hondar batzuk aztertu ditu, eta "Andere" izendatu duten emakume neandertal batenak izan litezkeela ondorioztatu du.
Aurkikuntza Bizkaiko Arkeologia Museoan egin dute, Karrantzako El Polvorin haitzuloko beheko galeria batetik zetozen hezurrak aztertzen ari zirela. Uste da aurkitutako gorpuzkiak eskeleto berekoak direla, ziurrenik emakume batenak.
Duela 55 urte aurkitu zituzten aztarnak Azpeitiko Antxieta arkeologia taldeko Rafael Rezabalek eta Andoni Albizurik. Duela 13.000-14.000 urteko gizakiek eginiko pinturak dira, UNESCOk Gizateriaren Ondare izendatu zituenak.
Bigarren Mundu Gerran Sara eta Bera artean iheslariei muga zeharkatzen lagundu zien. Pertsona askori lagundu zien berak sortutako pasabide batetik Lapurditik Nafarroara heltzen.
Duela 80 urte gauzatu zen Normandiako lehorreratzea, eta nazioarteko agintari askok horren urtemuga gogora ekartzeko ekitaldietan hartu dute parte ostegun honetan, Frantzian. Operazio militar horrek, Alemania naziaren gainbehera eragin zuen Bigarren Mundu Gerran.
Umeak bahitu, zatitu eta haien gorpuzkiekin ukenduak egiten omen zituen. XIX. mende amaierako Katalunian jaiotako emakumearen bizitza eta profil kriminologikoa aztertu digu Devi Yerga Amarauna saioko kriminologoak.
Etxekoei esan zien paseatzera aterako zela, baina ez zen egia. 67 urterekin, Emma Gatewood-ek bre lehen mendi ibilaldia egin zuen: Apalatxeetako ibilbidea. Juan Aldaz soziologoak kontatu digu "amona Gatewood"en historia eta zerk bultzatuko ote zuen horrelako erronka egitera.
"Ikerketa arkeologikorako laborategi" bilakatuko da aurki Begoñako basilika (Bilbo) uste baita lurpean Burdin Aroko (Erromatar Garai aurrekoa, beraz) herrixka indigena baten aztarnak egotea, Vecunia izenekoa. Hiribilduaren lehenengo populazio kokagunea litzateke.
Proiektu arkeologikoak "ikerketarako laborategi" bihurtuko du Andramariko eliza. Lau fasetan egingo dute lan, tenplua itxi gabe. Adituek uste dute azpian Erromatarren aurreko herrixka indigena baten aztarnak egon daitezkeela, "Irulegiko eskua"ren garaikoak.
"El cerdo en la historia de los vascos" liburua idatzi du Jose Antonio Azpiazuk. Garai bateko dokumentuak aztertu ditu oñatiarrak, txerriari duen ospe txarra kentzeko besteak beste. Euskal Herriko ekonomian txerriek garrantzi handia izan dute Azpiazuren esanetan.
Andy Warholi tiro egin zion emakumearen bizitza ezagutu dugu Juan Aldaz soziologoaren eskutik: Valerie Solanas. Gizon guztiak akabatu egin behar zirela aldarrikatu zuen haurtzaro gogorra, sexu abusuak eta gaixotasun mentalak jasandako emakume hark
Larunbatean, hilaren 27an, 100 urte beteko dira Mendizorrotzan historiako lehenengo partida jokatu zutenetik; Santiago de Pablo historialariak EITB Mediarekin hitz egin du, eta zelaiaren gaineko hainbat istorioren eta bitxikeriaren berri eman digu.
Herriaren izar izatetik herriak iraindua izatera pasa zen Urtain. Erabili egin zuten, eta berak ez zuen jakin bere ospe eta dirua kudeatzen. Bere bizitzak islatzen dituen eliteko kirolaren alde ilunak aztertu dizkigu Juan Aldaz soziologoak
Ozeano Atlantikoan hondoratu zen 'Titanic' ontzia, 1912ko apirilaren 14tik 15erako gauean, iceberg baten kontra talka egin ostean. 2.225 pertsona zeramatzan, bidaiariak eta tripulazioko kideak zenbatuta, eta 712 atera ziren bizirik, 'Carpathia' ontziari esker.
Ponpeiako eremu arkeologikoan (Italiako hegoaldea) egiten ari diren indusketetan, horma beltz dotoreak dituen oturuntza-aretoa aurkitu dute, Troiako gerran oinarritutako gai mitologikoekin apaindutako freskoekin.
Vesubiok 79. urtean suntsitutako hiriko indusketetan aurkitutako fresko harrigarrietan, "gai nagusia heroismoarena dela dirudi, Troiako gerrako heroien eta jainkoen bikoteen irudikapenetan.
1924ko abuztuaren 7tik 10era egin zuten Euskal Herriko Itzuliaren lehen edizioa. Gerraren ondorioz hainbat urtez etenda egon ostean, 1969an itzuli zen errepidera lasterketa.
Kantabriako Historiaurreko Ikerketen Nazioarteko Institutuko (IIIPC) zuzendariak aurkikuntzak gure historia ezagutzeko duen garrantzia azpimarratu du (adierazpenak gaztelaniaz).
10 eta 12 urte bitarteko bi haurren eta heldu gazte baten hortz-piezak dira, Iberiar Penintsulako iparraldean aurkitutako zaharrenak. Europan gordetako giza aztarnak oso urriak diren garai horri dagokionez.
Aurorak alaba perfektua nahi zuen, berak diseinatua, berak nahieran eraikiko zuena. Emakume perfektua. Esan eta egin. Esperimentu haren alaba izan zen Hildegart Rodríguez, Espainiako sozialismoan nabarmendu zen emakumea. Historia, ordea, trajedian amaitu zen. Juan Aldaz soziologoak kontatu digu
Bizkaiko Batzar Nagusiek erakusketa bat inauguratu dute, XVI. mendetik euskal portuetan lan egin zuten emakume zamaketariak gogoratzeko eta omentzeko. Tokiko ekonomia garatzeko ezinbestekoak izan ziren, eta gizonen antzeko soldatak kobratzera iritsi ziren.
Leire Lizartzategik aintzinako historia ikertzen dihardu, eta une honetan Holandan dago erromatar garaiko gastrodiplomazia ikertzen. Bazkari handiak egiten zituzten erromatarren garaian, adituak ziren diplomazian.