Bi urte talibanek boterea hartu zutenetik: eskubide gutxiago, pobrezia gehiago eta emakumeen aurkako zigorrak

Dohako akordioan AEBk tropak erretiratu ondoren talibanek giza eskubideak errespetatzeko konpromisoa hartu zuten arren, duela bi urte fundamentalistak boterera itzultzeak emakumeek aurreko bi hamarkadetan lortutako aurrerapenak amaitzea ekarri zuen.

Hezkuntzarako sarbideari betoa jartzetik hasi eta lanpostuan beloa jantzita ez daramaten emakumeen kaleratzea agintzera arte, talibanek murrizketa ugari ezarri dituzte emakumeen eskubideen aurka, eta herritarren krisi humanitarioa eta ekonomikoa larriagotu egin da nazioarteko komunitatearen babesik ezagatik.

Mina Rafiq eskubideen aldeko ekintzaileak EFE agentziari adierazi dionez, munduko hainbat herrialdetan aterako dira "abuztuaren 15a Egun Beltza bezala oroitzeko, eta Dohako akordioa AEBren eta talibanen arteko kontratu beltz gisa".

Emakumeak, talibanen jomuga

Talibanen gorakadarekin batera, emakumeei lehen betoa jarri zitzaien: bigarren hezkuntza. Afganistan da, gaur egun, emakumeen hezkuntza debekatzen duen munduko herrialde bakarra.

Hezkuntzarako betoa joan den abenduan zabaldu zitzaien unibertsitateko eta goi mailako ikasketei. Neurri horri meskitetan otoitz egiteko, erakunde pribatuetan ikasteko eta meskitetan erlijio ikasketak egiteko debekuak gehitu zitzaizkion.

Hezkuntzaz gain, emakumeek ezin dute GKEetan lan egin, ezta edertasun aretoetan ere, eta ezin dute kalera irten aurpegia agerian ez arrazoirik gabe, ezta ibilbide luzeak egitera ere gizonezko senide baten laguntzarik gabe.

Murrizketa horien eta beste batzuen atzean, hala nola emakumeek eta haurrek jolas parkeak bisitatzea edo kirol atletikoak egitea debekatzea, Bertutea Hedatzeko eta Bizioa Prebenitzeko Ministerio ahalguztiduna dago, gobernu kargugabetuak ezarritako Emakumearen Ministerioaren ordez.

Erakunde baztertzaileak eta emakumerik gabeak

Fundamentalisten Gobernuan ere ez daude ordezkatuta emakumeak, eta, gainera, erakundeetatik aterarazi zituen, funtzio batzuetarako izan ezik, hala nola pasaporteen kontroletan, aireportuetan eta ospitaleetan.

Emakumeek Afganistango Parlamentuaren % 37 ordezkatzen zuten, eta gobernuko funtzionarioen % 28tik % 30era bitarte, talibanek Kabul hartu aurretik, hainbat txosten ofizialen arabera.

Afganistango emakumeak errepidetik ibiltzen, talibanek Kabulen boterea hartu zuteneko bigarren urteurrenaren bezperan. Argazkia: EFE

Pobreziaren larriagotzea

GKEetan eta edertasun aretoetan lan egiteko debekuak milaka familiari eragin zien, pobreziak jotako Afganistanen bizirauteko beren diru sarreren mende zeuden emakumeak buru zituztela.

Nazio Batuen Garapenerako Programak (PNUD) 2021eko irailean aurreikusi zuen afganiarren % 97k pobrezia atalasearen azpitik erortzeko arriskua zuela, nazioarteko erakundeek premiazko erantzuna eman ezean.

Bestalde, Osasunaren Mundu Erakundeak (OME) kalkulatu zuen 2023an Afganistango 875.000 haur inguruk eta 840.000 haurdunek eta bular emailek desnutrizio akutu larria izan zezaketela.

Urte honen hasieran ere, Gai Humanitarioak Koordinatzeko Nazio Batuen Bulegoak (OCHA) ohartarazi zuen 28,3 milioi pertsonak (biztanleriaren bi herenen baliokidea) "bizirauteko laguntza humanitarioa behar dutela".

Giza eskubide gutxiago

Nazioarteko erakundeek ohartarazi arren, talibanek emakumeen aurkako neurriak ezartzen jarraitu zuten, eta azken bi urteetan zaildu egin dute Afganistan berreraikitzeko laguntza humanitarioa bidaltzea.

Fundamentalisten Gobernuak musika debekatu zuen eta gizonak bizarra uztera eta gorbataz jantzeari uztera behartu zituen, bere ustez, erlijio kristauaren gurutzea sinbolizatzen duen janzkera baita.

Bitartean, komunikabideetako langileak aurpegia estaltzera behartu zituzten, baita emakumeei pelikuletan edo telesailetan lan egitea debekatu ere.