Irak, inbasiotik 20 urtera

Suntsipen masiborako armak aurkitzeko eta Sadam Husein diktadorea boteretik kentzeko aitzakian, AEBk gidatu zuen nazioarteko koalizio batek (Espainia barne) Irak inbaditu zuen 2003an. 20 urte igaro dira, eta herrialdea berreraikitzeko prozesuan dago oraindik ere, sistema politiko ezegonkor batekin, eta petrolioaren ia erabateko menpekotasun arriskutsuari lotuta.

2003ko maiatzaren 1ean USS Abraham Lincoln hegazkin-ontzian George W. Bush AEBko presidenteak eskainitako  "Mission Accomplished" ("Misioa beteta") hitzaldi famatuan, "Irak aske" zela azpimarratu, eta "herrialdea babestea eta berreraikitzea" koalizioaren tropen lana izango zela esan zuen.

1:53

Irakeko gerraren kronologia eta ondorioak

Irak inbasioaren ondorioak pairatzen ari da oraindik, okupazio garaian boterean jarritako buruzagien ustelkeria gorantz doala. Munduan petrolio biltegi handienak dituen herrialderik aberatsenetarikoak krisiari buelta eman ezinik jarraitzen du. 

"Atzera begira jarrita, argi dago Sadam boteretik botatzea ezinbestekoa zela, baina ez inbasio baten bidez. Sakoneko aldaketak zetozela sumatzen zen jada, aldaketa sozialak. Sadam eta bere gertukoekin amaitzea ideia egokia izango zen; ez, ordea, herrialde osoa eta erakundeak suntsitzea", adierazi dio EFEri Sarkawt Shams 2021era arte Irakeko Parlamentuan alderdi kurdu baten ordezkari izandako diputatuak.

Okupazio urteetan, 100.000 eta 500.000 pertsona artean hil ziren, hainbat estimazioren arabera, eta milaka milioi dolar galdu ziren. Gaur egun, baina, herritarrek argindar etenak izaten dituzte maiz.

Mohamed Othman al Khalidi diputatu ohiarentzat, Sadam Huseinez libratzea "larrutik ordaindu zuten irakiarrek: izan ere, besteak beste, zerbitzuen eta azpiegituren hondamena, pobrezia handia, langabezia, lekualdaketa behartuak eta ezegonkortasun sentsazioa ekarri zituen".

Geroko gatazkek (2006 eta 2088 arteko sekta-gerra, edo 2014 eta 2017 artean Estatu Islamiarra talde terroristak eragindakoa) herrialdea hondatzen bukatu dute, eta Irakeko garapena bermatzeko ahaleginak zapuztu dituzte.

Irakiarrak aske al dira?

Diktadorea boteretik bota ostean, AEBk bere gain hartu zuen Irakeko aginte politikoa, eta, Paul Bremerren "erregeordetza" antzeko baten menpe, erbestean zeuden opositore buruzagi batzuei eskatu zieten Irak berreraikitzeko ardura bere gain har zezaten. 

"(Inbasioaren) legatua da erbesteratutako politikariak ekarri eta gobernatzeko gaitasunik ez duten gerrako jauntxoen esku uztea herrialdea; Estatu Batuek, berriz, ez zuten bermatu gizarte zibilaren biziraupena", esan du Shamsek.

Trantsizio prozesuan izandako planifikazio faltagatik, Al Qaidaren antzeko talde armatu ugari sortu ziren, eta apaiz xiitei leial ziren miliziak ere, eta horiek indarrez menderatu zuten euren herrialdea, eta hala dago gaur egun ere, Al Khalidik deitoratu duenez.

4:56

Mikel Ayestaran: ''Gerraren arrastoak nabarmenak badiera ere, segurtasuna Irakera itzultzen ari da''

Bestalde, Sadamen garaian pentsaezinak ziren eskubide batzuk bermatu zituen 2005ean onartutako Irakeko Konstituzioak, Irak osatzen duten komunitate erlijiosoentzat eta etnientzat; diktadura indarrean izan zen bitartean, ez zen disidentziarik onartzen.

Salem al Anbaki egun Irakeko Parlamentuan gehiengoa duen taldeko parlamentarioaren aburuz, Sadam erortzeak aurrekaririk gabeko adierazpen askatasuna ekarri zien irakiarrei, baita sistema demokratiko bat ere, baina "akasduna".

Bushek ohartarazi zuen bezala, "diktaduratik demokraziarako trantsizioak luze joko du".

"Galdera garrantzitsuena hau da: prozesu politiko bateratura iritsi gara? Erantzuna ezetz da", adierazi du Al Anbakik, Irakeko ustelkeria politiko maila altuak gogora ekarrita.

Erronka handiak

Oraindik berregiteko bidean dauden erakundeen kudeaketa txarrak eta suntsipenak gaitz handi bat ekarri dute behin zibilizazio unibertsala izan zen munduko txoko horretara: ustelkeria.

Nazioarteko gardentasunaren arabera, Irak 157. postuan dago ustelkeria mailaren arabera sailkatzen dituen 180 herrialdeen zerrendan, eta horrek eragin handia du berreraikitzeko eta garatzeko prozesuan.

Irakiarrek ez dute ulertzen Lurralde Petrolio Esportzaileen Erakundean bigarren ekoizlerik handiena dena, petrolio esportazioen bidez hilean 8.000 milioi dolar inguru lortzen dituena, zergatik ez den gai herritarrei oinarrizko zerbitzuak emateko.

Estatuaren diru-sarreren % 90 baino gehiago petrolioaren mende daude, eta batez ere sektore publikoko langileen soldata ordaintzeko balio dute, biztanleen % 60ri baino gehiagori ematen baitio lana sektore horrek.

"Ez dut uste bidezkoa denik esatea Irak estatu ustela dela, baina, zalantzarik gabe, hauskorra da. Ziur aski beste pare bat hamarkada beharko ditu eskualdean eragile egonkorra eta indartsua izateko", esan du Shamsek.

02:17

20 urte dira Irakeko inbasioa hasi zenetik