Zer da eta nola kutsatzen da mpox edo tximino-baztanga?

Mundu Osasun Erakundeak (MOE) Kongoko Errepublika Demokratikoko mpox (lehen tximino-baztanga bezala ezagutzen zena) agerraldia nazioarteko osasun publikoko larrialdi gisa deklaratu du. Afrikako agerraldia birus horren bi aldaeretako batek, hilgarrienak, eragin du.

Zer da tximino-baztanga?

Tximino-baztanga gaixotasun infekziosoa da, Orthopoxbirusen generoko birus batek sortua, eta erupzio mingarria, gongoilen hantura eta sukarra eragin ditzake, MOEk gogorarazi duenez. 2022ko azaroan, monkey eta tximino-baztanga terminoak kentzea eskatu zuen MOEk, hizkuntza estigmatizatzailea saihesteko.

Gaixotasuna 1970ean deskribatu zen lehen aldiz gizakietan, Kongoko Errepublika Demokratikoan. Ordutik, jakinarazitako kasu gehienak Kongoko arrotik eta Afrika mendebaldetik datoz.

Nola kutsatzen da?

Pertsonatik pertsonarako transmisioa larruazala larruazalarekin edo azala mukosekin (listua, adibidez) kontaktu estua izateagatik gertatzen da batez ere, sexu-harremanetan esaterako, Gaixotasun Infekziosoen eta Mikrobiologia Klinikoaren Espainiako Elkartearen (SEIMC) arabera.

Birusa organismoan sartzen denean, tximino-baztanga familiako beste kide batzuei eta sexu-bikoteei kutsa dakieke, eta, beraz, sexu-bikote asko dituzten pertsonek arrisku handiagoa dute.

Kutsadura. Irudia: EITB

Beste bide batzuetatik kutsa al daiteke?

Birusa kutsatutako objektuetatik ere har daiteke, hala nola, arropa edo oheko oihaletatik eta osasun-arretan zauri sakonetatik. Beste ingurune batzuetan ere transmiti daiteke, hala nola tatuaje-aretoetan, MOEk ohartarazi duenez.

Kutsadura. Irudia: EITB

Zeintzuk dira sintomak? Noiz agertzen dira?

Sintoma ohikoenak hauek dira: larruazaleko erupzioa, sukarra, eztarriko eta/edo buruko mina, giharretako mina, bizkarreko mina, energia falta eta linfa-gongoilen hantura.

Larruazaleko erupzioa, kasu batzuetan lehen sintoma dena, likidoz betetako besikula bihurtzen den orban gisa hasten da, eta azkura eman eta min egin dezake. Erupzio hori sendatzen denean, larruazaleko lesioak erori egiten diren zarakarrez estaltzen dira.

Lesioak gorputzeko edozein ataletan ager daitezke, hala nola esku-ahurrean, oinazpietan, aurpegian, ahoan eta eztarrian, izterrondoan eta genitaletan eta uzkian.

Sintomak esposizioa gertatu eta astebetera azaltzen dira, baina lehen egunean edo 21.ean ager daitezke, eta bi edo lau aste iraun ohi dute.

Prebentzio-neurriak

Horregatik, eta etxeko isolamendua beharrezkoa ez den arren (lesio kopuru handia dagoenean bakarrik da beharrezkoa), gaixoek, Osasun Ministerioak gogorarazi duenez, beste pertsona batzuekiko interakzioak murriztu beharko dituzte, eta kontaktu fisikoa eta sexu-harremanak saihestu, lesioak erabat orbaindu, zarakarrak erori eta beste larruazal geruza bat osatu arte.

MOEk bereziki gomendatzen du sexu-harremanetan preserbatiboa erabiltzea isolamendua amaitu ondorengo lehen 12 asteetan.

Musuko erabiltzea ere komeni da, batez ere arnas-sintomak dituzten pazienteen kasuan. Horrekin batera, gaixoak etxerako lanabesak (mahai-tresnak adibidez) izan behar ditu, eta espresuki berarentzako izan behar dira.

Ba al dago mpoxaren aurkako txertorik?

Bai, baztangaren aurkako txerto baimendu bat dago baztanga zein mpoxa prebenitzeko, horiek eragiten dituzten birusak genetikoki antzekoak baitira.

Nola ematen da? Eraginkorra da?

Larruazalpetik. Bi dosiren ondoren, ia pertsona guztiek antigorputzak sortzen dituzte eta, Osasun Ministerioak azaldu duenez, tximino-baztangaren aurrean babes maila ona eskaintzen du, eta gaixotasunaren sintometatik babesten du.

Nori gomendatzen zaio txertoa?

Ez zaie herritar guztiei gomendatzen. Txertoaren jomuga diren taldeak babesik gabeko sexu-harremanak dituzten pertsonak dira, batez ere, baina ez soilik, gizon homosexualak, bisexualak eta sexua gizonekin (GGBHSH) edo sexu-bikote anitzekin duten gizonak, taldean sexua praktikatzen dutenak edo berriki STI bat igaro dutenak.