James Webb teleskopioaren debuta, urteko mugarri zientifiko garrantzitsuena

Hamabi hilabete eskasean, James Webb (JWST) teleskopioak mundua harrituta utzi du bere irudiekin, eta unibertsoari buruzko datu paregabeak eman ditu. Science aldizkariak urteko aurrerapen zientifiko garrantzitsuenatzat jo du kosmosaren esploratzaile horren lana.

Aldizkariak hamar mugarri aukeratu ditu, 2022. urtea markatu dutenak, besteak beste, munduko bakterio handienaren aurkikuntza, izurri beltzak geneak nola aldatu zituen Europan, duela bi milioi urteko ingurumen DNA, eta DART misio espazialaren arrakasta.

20 urte eta 10.000 milioi dolar behar izan zituzten JWST eraikitzeko, Lurretik 1,5 milioi kilometrora eraman duen abentura baten hasiera baino ez da, non bere begia ireki duen (urrez estalitako 16 hexagonokoa), unibertsoari eta haren iraganari aurrekaririk gabeko xehetasunez begiratu ahal izateko, idatzi du aldizkariak.

01:35

Jupiterren lehen irudiak jaso ditu James Webb teleskopioak

James Webbek espazioratu ondoren asteak eman zituen hedapen prozesu konplexu batean. Espektro infragorrian ikusteko duen gaitasunari esker, duela 13.000 milioi urte atzera ere begiratu dezake, lehen izarrak jaio zirenean.

Bere lehen irudia uztailean aurkeztu zuen Joe Biden AEBko presidenteak, eta bertan aurrekaririk gabeko argitasunez ikusi ahal izan zen SMCS 0723 galaxia multzoaren edertasuna.

James Webb teleskopioaren irudiak. Argazkia: NASA, ESA, CSA y STS

Espaziotik mugitu gabe, Sciencek zazpigarren postuan sartzen du DART misioa, zeinarekin NASAk zientzia fikziozko zinemari gehiago dagokion zerbait lortu zuen: asteroide bat desbideratzea, planeta defendatzeko lehen proba arrakastatsu bihurtuz.

Dimorphos asteroidea. Argazkia: EFE

Eta izarretatik, urteko bigarren ikerketa garrantzitsuenak Guadalupe uharteko mangladietara darama zuzenean, non zientzialariek Thiomargarita magnifica aurkitu zuten, bakterio bat.

Hain da berezia begi hutsez ikusi ahal delako, bakterio gehienak baino 5.000 aldiz handiagoa baita. Haren existentziak zalantzan jartzen ditu biologiaren eta izaki bizidunen eboluzioaren funtsezko printzipioetako batzuk.

Genetikak ere merezi du Scienceren aipamena, duela 700 urte izurrite buboniko handiak Europa suntsitu zuen, baina gaixotasun haren oihartzunak gaur egunera arte iristen dira, ehunka laginekin egindako DNA azterketek erakutsi baitzuten gure genoma eta immunitate sistema aldatu zituela.

Zerrenda honetan, inoiz berreskuratu den ingurumen DNA zaharrena ere sartu da. Horri esker, zientzialari talde batek Groenlandia iparraldeko ekosistema bat berreraikitzea lortu zuen, duela bi milioi urte inguru egon ziren animalia eta landare espezieak barne.

Sciencek aipatutako beste aurrerapen handienetako bat da mononukleosia eragiten duen Epstein-Barr birusarekiko infekzioak esklerosi anizkoitzaren garapenean funtsezko eginkizuna izatea.