Gizartea
DONE LAURENDIREN MALKOAK
Gaur espero da pertseiden izar-jasa handiena
EITB.EUS
Pertseidak ipar hemisferiotik ikus daitezke udan. Izar-jasaren aktibitate goreneko unea asteazken honetan emango da, 15:00etatik 18:00etara bitartean.
Albisteak (1)
Pertseiden izar-jasa urtero abuztuaren 12aren inguruan gertatzen den meteoro-jasa da ("izar iheskor" edo "izar uxo" izenaz ere dira ezagunak). "Done Laurendiren malkoak" izen herrikoia ere hartzen dute, meteoro-jasaren aktibitate goreneko unea abuztuaren 10era gerturatzen delako, izen bereko martiri espainiarraren jai-egunean.
Pertseidak ipar hemisferiotik ikus daitezke udan. Meteoro horien abiadura segundoko 50 kilometrotik gorakoa izan daiteke, eta horien jarduera-tasa orduko 200 meteorokoa ere izan daiteke. Aktibitate goreneko unea abuztuaren 11tik 13rako gauetan izaten bada ere, pertseidak normalean uztailaren 17an hasi eta abuztuaren 24an amaitzen dira. Horien aktibitate altuak, uda borealean behaketarako baldintza atmosferiko mesedegarriekin batera, urtean zehar gertatzen den meteoro-jasarik ospetsuena eta ikusteko errazena bihurtzen du.
Zer espero da 2020an?
2020a pertseidak behatzeko urte ona izango da, Ilargia beheranzko fasean dagoenean izango baitira ikusgai.
Izar-jasaren aktibitate goreneko unea abuztuaren 12rako dago aurreikusita, 15:00etatik 18:00etara bitartean (Iberiar penintsulako ordu ofizialak). Beraz, pertseidak behatzeko unerik onena abuztuaren 11tik 13rako gauak izango dira. Ilargia saihestu nahi bada, hobe da gauaren lehen zatian behatzea, behin zerua ilun dagoela eta gure satelitetik irten aurretik.
Zergatik gertatzen dira?
Urtero, abuztu hasieran, gure planetak 109P/Swift-Tuttle kometaren orbita zeharkatzen du; 133 urteko periodoa du eta 1992an pasatu zen azken aldiz Eguzkitik gertu. Orbita hau partikula txikiz beteta dago, harea aleak edo txikiagoak kasu, kometak aurreko urratsetan askatu dituenak. Partikula horietako bakoitza, kometaren buztanaren parte izandakoa, Lurreko atmosferan abiadura handian sartzen denean, marruskadurak berotu egiten du, altuera handian lurrundu arte.
Meteoro-jasak, dirudienez, jatorrizko gune bakarra du, izar uxo guztiak sortzen diren puntu bat. Puntu horri "erradiatzaile" deitzen zaio, eta horren kokapena izar-jasa izendatzeko erabiltzen da. Beraz, pertseidak Pertseo konstelazioan daude.
Nora jo pertseidak ikusteko?
Oro har, egokiena leku ilun bat aukeratzea da, ahal den argi-kutsadura txikiena duena eta inguruetan eraikinik eta zuhaitzik ez dituena. Gida bat eskaintzen dizugu, gau horretan ikuskizuna ahalik eta modurik onenean gozatu ahal izateko.
